Depremin tek maliyeti maddi sanmayın!
Depremin bize maliyeti ne kadar olacak? Deprem sonrasını nasıl planlamamız gerekiyor?
jp Morgan yaptığı hesaba göre, 45 milyar dolar civarında bir hesap. Ama hesapta neyi aldığına göre değişiyor. jp Morgan sadece konutları baz aldılar. Mesela konutların yanında iş yerleri var, istihdam kaybı var, milli gelir kaybı var ve altyapı var.
Zararın maddi ve günlük yaşam boyutu
Bütün altyapının yeniden kurulması gerekiyor. Hepsi gitti. Çünkü binalar yapılacak, binaların altyapısı olduğu gibi, bağlantıları olduğu gibi, o kentlerin altyapısı da gitti. Çoğu yerde yollar gitti, köprüler gitti, zararı ön göremiyoruz. Yani oradaki tarım arazilerine ne kadar zarar geldi?
Yani bu yüzden yapılan çeşitli hesaplar var. Bu hesaplar böyle 40 milyarla, hatta 35 milyar dolarla 150 milyar dolar arasında değişiyor. Neyi kattığına göre değişiyor.
Bu cumhurbaşkanlığı strateji ve bütçe Başkanlığı var. Eski devlet planlamanın karşılığı gibi onların yaptığı en son hesapta 103 milyar dolarlık bir hesap çıktı. Kabaca 100 milyar dolar diyelim. Yani kabaca görünen o 100 milyar dolarlık bir kayıp var.
Kabaca kelimesinin altını kalın kalın çizmek lazım, şöyle bir şey var, mesela 18,86’lık bir kur alınıyor işte kur değişirse yukarı giderse maliyet düşebilir. Dolar bazında düşünürsek eğer olayı. mesela ortalama 450 $ 8.500 TL gibi bir metrekare birim maliyeti esas alınıyor ki o çevre bakanlığı’nın ilan ettiği maliyet bu da değişecek. Çünkü bu kadar büyük talep olduğu zaman o fiyatlar artacak.
Dolayısıyla bunları da dikkate alırsak kabaca lafını kullanmak doğru. Onun için hani 100 milyarla başlar da 150 milyar dolara kadar gidebilir.
Bir de kaybedilen değerler var, mesela orada bir ayakkabı ustasını kaybetmiş olmak yerine konulamayacak. Yani mühendisler var, genç çocuklar var. Çok iyi öğrenciler var. Çok iyi sporcular, çok iyi sanatçılar var. Öyle yerine koymak mümkün değil. Milyarlarca dolar versen koymak mümkün değil. Bir de oranın yarattığı bir travma var. Burada şimdi hayatı kurtulan birçok insan var, çocuklar var, gençler var. Bunların yetişmesi boyunca birçok psikolojik sıkıntıları olabilir.